Czym są mechanizmy obronne? Jak wpływają na naszą samoocenę? Co musisz o nich wiedzieć prowadząc własny biznes? Czym jest wyparcie, racjonalizacja i projekcja?
Czym są mechanizmy obronne?
Mechanizmy obronne pełnią funkcję naszego wewnętrznego ochroniarza. Nasz ochroniarz robi wszystko, co w jego mocy, abyśmy czuli się dobrze. Kiedy odczuwamy silne napięcie lub jesteśmy targani na prawo i lewo przez rozmaite stany emocjonalne – ochroniarz wchodzi do gry. Dzięki mechanizmom obronnym rozładowujemy napięcie i zaczynamy “czuć się dobrze”.
Warto jednak podkreślić, że mechanizmy obronne zniekształcają rzeczywistość, co oznacza, że nasze “dobre samopoczucie” niekoniecznie będzie wynikało z pozytywnych sytuacji, które się nam przytrafiły. Nadmierne stosowanie mechanizmów obronnych może negatywnie wpłynąć na Twoje funkcjonowanie. Wynika to z faktu, że sam będziesz kreował rzeczywistość, która (obiektywnie) nie istnieje.
Wstęp należy zwieńczyć zdaniem, mówiącym o tym, że mechanizmy obronne stosujemy nieświadomie. Każdy człowiek na ziemi im ulega i kreuje otaczającą go rzeczywistość przez ich pryzmat. Natomiast świadomość istnienia konkretnych mechanizmów obronnych może ułatwić Ci funkcjonowanie. Wówczas będziesz podążał za hasłem #BądźŚwiadomy.
Jak mechanizmy obronne wpływają na naszą samoocenę?
Jak przed chwilą wspomniałem – dzięki mechanizmom “czujemy się lepiej”. Dobre samopoczucie jest jednak krótkodystansowe. Kiedy oddziaływanie mechanizmu obronnego się skończy to… zaczynamy czuć się źle. Wówczas dopada nas przykre spotkanie z rzeczywistością i sięgamy po kolejny mechanizm, wpadając w spiralę złudnej “przyjemnej” rzeczywistości.
Natomiast nie sposób nie wspomnieć o tym, że pojedyncze zastosowanie danego mechanizmu może realnie uchronić naszą samoocenę i nasze ego. Kiedy ktoś podważa nasze kompetencje, możemy zastosować jeden z mechanizmów i nie popaść w skrajne załamanie psychiczne. Dzięki mechanizmom chronimy nas samych przed destrukcyjnym wpływem takich uczuć i emocji jak: wstyd, lęk, czy poczucie winy.
Wobec tego – dobrze, że korzystamy z mechanizmów czy źle? Cytując klasyka: “Nie ma tak, że dobrze albo że niedobrze”. Skoro owe mechanizmy mogą nam pomóc to warto z nich korzystać (choć to się dzieje nieświadomie, więc nie mamy zbyt wiele do gadania). Natomiast problem zaczyna się wtedy, kiedy ich nadużywamy. Bowiem nadużywanie mechanizmów obronnych wpływa negatywnie na każdą możliwą płaszczyznę naszego życia.
Rodzaje mechanizmów obronnych
Skoro świadomość istnienia konkretnych mechanizmów pozwala lepiej zarządzać emocjami oraz innymi procesami psychicznymi to warto poznać rzeczone mechanizmy. Oto lista kilku z nich.
Racjonalizacja
Jest to jeden z najbardziej powszechnych mechanizmów obronnych. Polega on na wyjaśnieniu niepożądanej sytuacji lub zachowania w sposób racjonalny (stąd nazwa tego mechanizmu). Osoby, które korzystają z racjonalizacji starają się być niezwykle logiczne i spójne w swojej narracji.
Przykład: Przedsiębiorca przygotowuje kampanię marketingową pod sprzedaż najnowszego kursu. Po tygodniu prowadzenia kampanii okazuje się, że jedynie 9 osób zakupiło kurs, a z jego wcześniejszych założeń wynikało, że co najmniej 200 osób zakupi produkt. Wówczas sięga on po racjonalne wytłumaczenia tego stanu rzeczy. Tłumaczy sobie, że Facebook źle wyświetlał reklamy. Zauważa, że w czasie trwania kampanii, jego konkurencja także prowadziła kampanię – przez co spadła sprzedaż w jego sklepie. Obwinia agencję marketingową, która stworzyła stronę sprzedażową. Nie myśli jednak o tym, że (być może) kurs nie jest atrakcyjny dla klientów. Zapomina o tym, że nie zbadał potrzeb rynku. Nie przeprowadził wielowymiarowej analizy kreacji reklamowych. Natomiast racjonalnie się usprawiedliwia.
Represja
Kolejny mechanizm znasz doskonale, choć być może kojarzysz jego drugą nazwę – wyparcie. O mechanizmie wyparcia niezwykle często można usłyszeć w tekstach kultury. Mechanizm wyparcia bardzo często pomaga nam poradzić sobie z trudnymi sytuacjami i traumatycznymi przeżyciami.
Przykład: Monika w wieku 7 lat przeżywa wypadek samochodowy, w którym ginie jej tato. Aby móc funkcjonować bez zbędnych obciążeń psychicznych stosuje nieświadomie mechanizm wyparcia. Nie jest w stanie zapomnieć tego traumatycznego wydarzenia, natomiast może oddalić od siebie uczucia, które jej towarzyszyły w trakcie wypadku. Uczucia te będą ulokowane w podświadomości, co oznacza, że zostają całkowicie wyparte ze świadomości. Mimo zastosowania mechanizmu represji, Monika może mieć obawy przed podróżowaniem samochodem i może odczuwać niechęć lub strach przed podjęciem nauki jazdy samochodem. Wówczas będzie starała się unikać samochodów z wielką literą “L” i zapewne zastosuje mechanizm racjonalizacji, który już znasz. W ten sposób staje się ofiarą mechanizmów obronnych.
Projekcja
Kolejny mechanizm, który nad wyraz często jest stosowany przez osoby w związkach. Projekcja (w wielkim skrócie) polega na przeniesieniu własnych stanów emocjonalnych lub myśli na osoby znajdujące się w najbliższym otoczeniu. Dzięki temu, osoba wyładowuje napięcie i frustrację, które w niej drzemią.
Przykład: Darek i Marzena są w związku od 6 lat. Marzena wraca z pracy, w której dostała naganę od kierownika. To wydarzenie bardzo ją zdenerwowało, czemu chce dać upust w domu. Po wejściu do mieszkania zaczyna rozmawiać z Darkiem w sposób impulsywny. W pewnej chwili zarzuca mu, że jest on bezpodstawnie neurotyczny i podnosi jej ciśnienie. W rzeczywistości to Marzena przeniosła swoje złe emocje na Darka, zarzucając że to on jest poddenerwowany. Choć tak naprawdę obserwator przyglądający się temu z boku stwierdziłby, że Darek jest spokojny.
Regresja
Regresja polega na cofnięciu się w etapach rozwoju na skutek ciężkich przeżyć. Osoba ulegająca mechanizmowi regresji może doznawać “dziecinnych” zachowań w postaci: ssania palca, nerwowego kołysania się, moczenia się w nocy czy rozdrażnienia połączonego z przesadną płaczliwością. Mechanizm ten nie jest zarezerwowany wyłącznie dla dzieci, ale także korzystają z niego dorośli.
Przykład: Sebastian został zwolniony z firmy, w której pracował 12 lat. W tym samym czasie, jego żona zażądała od niego rozwodu. A jego bliski przyjaciel, z którym się znał 25 lat, trafił do szpitala po ciężkim wypadku w pracy. Przygnieciony nadmiarem negatywnych sytuacji reaguje regresją i charakterystycznymi zachowaniami opisanymi wyżej.
Zaakceptuj to!
Z mechanizmami obronnymi mamy do czynienia na co dzień i nic nie wskazuje na to, aby związek między nami a nimi miał się rozpaść. Mam nadzieję, że dzięki temu wpisowi będziesz bardziej świadomy istnienia konkretnych mechanizmów, a to pozytywnie wpłynie na Twoje życie zawodowe i osobiste.
Miłego dnia,
Dawid